Mùa hè năm 2022, Chính phủ Liên bang Nga đã thông qua chương trình phát triển chế tạo máy bay dân dụng đầy tham vọng. Theo đó từ năm 2023 đến năm 2030, các doanh nghiệp của ngành hàng không Nga phải sản xuất tổng cộng tới 500 phi cơ các loại.
Tất nhiên phần lớn nhất trong câu chuyện này rơi vào các dự án MS-21 và SSJ-100 đã được công bố (lần lượt là 270 và 142 chiếc) khi quá trình nội địa hóa đang diễn ra mạnh mẽ.
Mặc dù vậy ở đây có vẻ rất rõ ràng người Nga chưa thể thay thế hoàn toàn những linh kiện nhập khẩu trên chiếc máy bay chở khách SSJ-100 trong 4 năm qua cho dù số tiền lớn đã được bỏ ra để nghiên cứu chế tạo phụ tùng trong nước.
Nhưng điểm đáng quan tâm hơn trong câu chuyện này là đến năm 2030, Moskva có kế hoạch sản xuất 70 máy bay Tu-214 tại các cơ sở của KAPO - nơi đồng thời tham gia lắp ráp Tu-160M từ những khung thân thời Liên Xô, cũng như sửa chữa và hiện đại hóa Tu-22M3.
Tổ chức phân tích Jamestown Foundation của Mỹ cũng chú ý đến kế hoạch này của Liên bang Nga trong phân khúc hàng không dân dụng, khi một số điểm có sự liên quan rất chặt chẽ với phân khúc sản xuất máy bay quân sự.
Trong báo cáo của mình, các chuyên gia của tổ chức này trình bày lập luận của họ, giải thích tại sao Liên bang Nga khó có thể sản xuất đủ 500 máy bay dân dụng theo kế hoạch vào năm 2030, và lý lẽ của họ như sau.
Trước hết, Moskva không có đủ nhân sự để thực hiện kế hoạch hàng không của mình. Đặc biệt, hiện tại, 40% tổng số doanh nghiệp sản xuất máy bay của Liên bang Nga thừa nhận tình trạng thiếu lao động.
Tình trạng thiếu nhân sự trong toàn ngành ước tính khoảng 14.000 người, đặc biệt là Tập đoàn chế tạo máy bay thống nhất (UAC) - nhà sản xuất máy bay dân dụng và quân sự chủ đạo của Nga - con số thiếu hụt lên tới 8.500 người
Bên cạnh đó, để duy trì ít nhất tốc độ sản xuất hiện tại, đến năm 2026, các doanh nghiệp chế tạo máy bay Nga phải nhận được ít nhất 300 đơn vị thiết bị khan hiếm được sản xuất tại Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc hoặc Đài Loan (Trung Quốc).
Do khả năng tiếp cận bị hạn chế bởi lệnh trừng phạt của phương Tây và trên cơ sở nhân sự thiếu hụt nặng nề, Jamestown Foundation kết luận rằng chính phủ Nga sẽ không thể đạt được các chỉ số mục tiêu trong chương trình hàng không dân dụng của mình.
Nhưng có vẻ như kế hoạch sản xuất 70 máy bay chở khách Tu-214 tại các cơ sở của KAPO sẽ trở thành một phương pháp gián tiếp kích thích ngành công nghiệp quân sự Nga.
Thông qua những hợp đồng nhà nước trả cho việc chế tạo máy bay dân dụng, tổ hợp công nghiệp quân sự Nga sẽ có được nguồn tiền cần thiết để đáp ứng các đơn hàng quốc phòng.
Ít nhất là sau khi bắt đầu chiến sự đã xảy ra tình trạng các doanh nghiệp hàng không phải cung cấp máy bay hoặc trực thăng cho Bộ Quốc phòng Nga bằng kinh phí của chính họ, số tiền đó sau này mới được chi trả bởi “trợ cấp chéo” từ kho bạc nhà nước.
Thủ tục chi trả như trên bị nhận xét là rất cồng kềnh, gây ra thiệt hại cho chính doanh nghiệp khi không có tiền trả lương cho công nhân đúng hạn hay tái đầu tư sản xuất.
Việc chế tạo phi cơ dân dụng và nhận thanh toán đầy đủ ngay từ các hãng hàng không sẽ giúp họ vượt qua khó khăn để đáp ứng tốt nhiệm vụ sản xuất quốc phòng.
