Thượng nghị sĩ Rony Célestin là một trong số ít các nhà lập pháp còn lại ở Quốc hội Haiti. Sau khi Tổng thống Jovenel Moise bị ám sát, ông lại trở thành một phần của nhóm các nhà lãnh đạo có thẩm quyền pháp lý để cứu đất nước ra khỏi khủng hoảng.
Nhưng đối với nhiều người Haiti, ông Célestin bị coi là biểu tượng của sự bất bình đẳng. Tầng lớp lãnh đạo ngày càng giàu có, trong khi người dân đang gặp khủng hoảng vì Covid-19 và nghèo đói.
Trong những tháng gần đây, nhiều cuộc biểu tình đã nổ ra nhằm phản đối sự lạm dụng quyền lực của giới tinh hoa chính trị. Ông Célestin bị các nhà hoạt động Haiti cáo buộc tham nhũng và mua một biệt thự đắt tiền tại Canada, theo New York Times.
Căn biệt thự tại Quebec của ông Célestin. Ảnh: New York Times.
Căn nhà gây phẫn nộ
Theo các nhà hoạt động, căn biệt thự của ông Célestin được định giá 3,4 triệu USD, tọa lạc tại Quebec. Khuôn viên căn biệt thự có rạp chiếu phim riêng, hầm rượu vang và hồ bơi.
Đây là một trong những căn nhà đắt nhất từng được bán ở một trong những khu phố giàu có nhất của thành phố Quebec, phía đông Canada. Việc mua lại căn nhà đã khiến ông Célestin phải đối mặt với cuộc điều tra tham nhũng.
Căn villa tại Quebec đã trở thành biểu tượng của lối sống xa hoa đang diễn ra trong giới thượng lưu Haiti. Trong khi đó, phần lớn dân số nước này trung bình kiếm được ít hơn 2,41 USD/ngày. Ngôi nhà tại Canada của ông Célestin đã khiến người dân phẫn nộ. Họ cho rằng những hành vi như vậy đang khiến Haiti cạn kiệt ngân quỹ và làm suy yếu đất nước.
Ông Célestin kịch liệt phủ nhận bất kỳ hành vi sai trái nào. Ông cho rằng mình là một doanh nhân thành công và đã quyên góp cho chiến dịch tranh cử của Tổng thống Moise. Việc trở thành đồng minh thân cận của tổng thống đã mang lại cho ông nhiều đặc quyền, bao gồm khả năng trả tiền cho căn biệt thự và giúp vợ ông có một vị trí tại Lãnh sự quán Haiti ở Montreal.
Haiti có rất ít tổ chức chính trị hoạt động. Vì vậy, ông Célestin có một vai trò quan trọng đối với tương lai đất nước. Chỉ còn 10 thượng nghị sĩ còn lại trong Quốc hội. Hạ viện đã hoàn toàn bị giải tán và người đứng đầu nhánh tư pháp Haiti đã thiệt mạng vì Covid-19.
“Tôi có sức ảnh hưởng. Nếu tôi muốn vợ tôi thành đại sứ, điều ấy sẽ xảy ra”, ông nói. Đầu bếp của ông Célestin tại Haiti thậm chí kiếm được 4.000 USD/tháng.
Những bức ảnh chụp bên trong ngôi biệt thự của ông Célestin. Ảnh: New York Times.
Ông Célestin cho biết những doanh nghiệp phát triển mạnh tại Haiti đã giúp ông trở nên giàu có. Ông cho biết mình sở hữu một công ty khí đốt có tên PetroGaz-Haiti và đài phát thanh Model FM. Ông cũng khoe khoang một ngôi nhà khổng lồ ở thành phố Léogâne với 800.000 con gà, trị giá khoảng 60 triệu USD.
Tuy nhiên, tờ New York Times gần như không tìm thấy bất kỳ bằng chứng nào chứng minh lời nói của ông. Một số doanh nghiệp hoạt động ở quy mô nhỏ hơn rất nhiều so với ngài thượng nghị sĩ tuyên bố. Dấu vết của đế chế kinh doanh của ông Célestin trong thực tế rất khác so với hình ảnh ông vẽ ra.
Luật sư của ông từ chối cung cấp chi tiết về các doanh nghiệp liên quan.
Sự tức giận đối với căn biệt thự lớn tới mức một số người Haiti tại Montreal đã trốn trong những bụi cây xung quanh và lẻn vào ngôi nhà. Họ hy vọng có thể đối đầu với gia đình ông Célestin.
Sống xa hoa trên sự nghèo đói
Mặc dù được viện trợ hàng tỷ USD nhằm tái thiết đất nước sau trận động đất năm 2010, nhưng tình hình tại Haiti thậm chí đang tồi tệ hơn. Các băng đảng tội phạm kiểm soát nhiều khu vực và nghèo đói gia tăng chóng mặt. Các quan chức như ông Celestine bị buộc tội làm giàu cho bản thân trong khi không thể cung cấp cho đất nước những dịch vụ cơ bản nhất.
Frantz André, một nhà vận động Haiti ở Montreal, đã dẫn đầu nhiều cuộc biểu tình ở bên ngoài lãnh sự quán Haiti. “Haiti là một quốc gia nghèo, nơi mọi người đang chết vì đói. Những người giàu cố gắng đưa tiền ra khỏi đất nước và mua biệt thự xa hoa”, ông nói.
Năm 2020, Tổ chức Minh bạch Quốc tế xếp hạng Haiti ở vị trí 170 trong số 180 quốc gia về chỉ số tham nhũng (xếp càng thấp thì mức độ tham nhũng càng cao).
Nhiều nhà hoạt động Haiti và Canada nghi ngờ về tính nghiêm túc của cuộc điều tra tham nhũng đối với ông Célestin. Một báo cáo năm 2020 của Bộ Ngoại giao Mỹ cho rằng những kẻ tham nhũng tại Haiti không bị trừng phạt. Thượng viện Haiti chưa bao giờ truy cứu một quan chức cấp cao bị cáo buộc tham nhũng.
Năm 2019, Willot Joseph, một thượng nghị sĩ đồng minh với tổng thống, thừa nhận rằng ông đã chấp nhận khoản hối lộ 100.000 USD để bỏ phiếu “Có” cho một ứng cử viên thủ tướng.
Sáng sớm tại thủ đô Port-au-Prince. Ảnh: New York Times.
Ba báo cáo của Tòa án Kiểm toán và Tranh chấp hành chính tối cao của Haiti đã tiết lộ rằng khoản vay 2 tỷ USD do Venezuela tài trợ đã bị tham ô hoặc lãng phí bởi chính phủ.
Kể từ năm 2008, tất cả các quan chức được bầu tại Haiti phải kê khai tài sản khi được nhậm chức. Nhưng một báo cáo năm 2019 của Clear Eyes Foundation cho biết rất ít quan chức thực hiện đầy đủ. Những người không tuân thủ cũng không phải chịu bất kỳ hình phạt hoặc hậu quả nào.
Pierre Espérance, Giám đốc điều hành của Mạng lưới Bảo vệ Nhân quyền Quốc gia Haiti, đã kêu gọi ông Célestin tiết lộ hồ sơ kê khai tài sản, chẳng hạn như tờ khai thuế và giấy tờ nhập khẩu hàng hóa.
“Nếu kiếm được hàng triệu USD mỗi tháng, ông ấy cũng sẽ nộp rất nhiều thuế cho đất nước. Célestin phải cho chúng ta thấy bằng chứng”, ông Espérance nói.
Tuấn Đạt
