Ông Nguyễn Hùng Phong
Ðể hình thành được một doanh nghiệp (DN) khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (ÐMST) thì phải trải qua rất nhiều bước. Nhà trường, Nhà nước, nhà đầu tư DN có vai trò quan trọng trong các bước này. Nhưng muốn có ngày càng nhiều DN thế hệ mới được hình thành thì cần phải xây dựng được các vườn ươm DN. Xung quanh vấn đề này, chúng tôi có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Hùng Phong, Giám đốc Trung tâm Phát triển khởi nghiệp, Trường đại học Kinh tế TP.HCM.
3 bước hình thành DN khởi nghiệp
* Những năm gần đây, khởi nghiệp là một chương trình được Chính phủ và các địa phương rất quan tâm. Chúng ta khuyến khích các ý tưởng khởi nghiệp đến từ người trẻ, nhưng làm thế nào để biến những ý tưởng thành dự án khởi nghiệp, thưa ông?
- Khởi nghiệp được xem là quy trình bao hàm các hoạt động khám phá, nhận dạng và khai thác các cơ hội kinh doanh để tạo ra những hàng hóa hay dịch vụ mới có giá trị gia tăng cho người tiêu dùng và được thực hiện bởi những nhà khởi nghiệp. Ðó là những người có đam mê và năng lực nhận dạng các cơ hội kinh doanh và kiên trì theo đuổi việc khai thác các cơ hội kinh doanh với tinh thần dám chấp nhận rủi ro. Trong khi đó cách tiếp cận theo hệ sinh thái khởi nghiệp nhấn mạnh đến việc huy động một tập hợp các tác nhân hỗ trợ cho việc phát triển các DN khởi nghiệp có tiềm năng tăng trưởng cao và những DN này được xem là nguồn tạo nên đổi mới, tăng năng suất, tạo tăng trưởng cao và việc làm cho người lao động.
Thông thường để hình thành được một DN khởi nghiệp ÐMST thì phải trải qua rất nhiều bước. Trong đó, 3 bước đầu tiên người ta gọi là tiền khởi sự DN. Ðó là phải có ý tưởng về kinh doanh. Ý tưởng được hình thành dựa trên đổi mới sáng tạo, tư duy sáng tạo để tạo ra những sản phẩm dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh mới, độc đáo mà từ trước đến nay chưa ai có nhưng có tính khả thi trên thị trường. Từ ý tưởng đó mới được chuyển sang bước thứ 2 là bước đổi mới. Ðây là bước triển khai ý tưởng thành sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ. Ðể làm được điều này phải có cơ sở vật chất (văn phòng làm việc, phòng thí nghiệm, máy móc trang thiết bị…). Giai đoạn này thường được thực hiện trong các vườn ươm. Sau khi đã làm ra sản phẩm mẫu rồi, đã thử nghiệm trên thị trường và bắt đầu có đơn hàng thì sẽ thành lập DN và bước vào giai đoạn thương mại hóa.
* Có vẻ như để có được một DN là điều không hề dễ dàng, vậy thì trường đại học sẽ đóng vai trò như thế nào, thưa ông?
- Trường đại học đóng vai trò tạo ra ý tưởng, từ những chương trình đào tạo về khởi nghiệp ÐMST, về khởi nghiệp kinh doanh, giúp cho sinh viên hoàn thiện ý tưởng này thành những đề án cụ thể. Trường đại học có thể sử dụng trang thiết bị, cơ sở vật chất của mình để ươm tạo nên các DN, cho phép sinh viên sử dụng vật tư, trang thiết bị, phòng thí nghiệm để phát triển ý tưởng.
Hiện nay, các trường đại học chỉ dừng lại ở giai đoạn khởi nghiệp ÐMST, còn đến giai đoạn thương mại hóa thì DN khởi nghiệp từ các trường đại học phải tự bơi trên thị trường. Ðể đến được giai đoạn tự tồn tại (có đơn hàng, bán được hàng, nhưng doanh thu chưa đủ bù đắp chi phí), DN rất cần sự hỗ trợ từ hệ sinh thái khởi nghiệp ÐMST, kêu gọi vốn đầu tư từ các chương trình tăng tốc khởi nghiệp, giúp tìm kiếm khách hàng, tìm kiếm hợp đồng và nhà cung cấp. Sau giai đoạn thành công sẽ là giai đoạn cất cánh, mở rộng quy mô và cuối cùng là bán cổ phần ra công chúng.
Trường đại học đóng vai trò ở giai đoạn đào tạo, tạo ý tưởng, tổ chức các cuộc thi để khơi dậy nguồn ý tưởng. Nếu có điều kiện cơ sở vật chất, tổ chức các không gian làm việc chung hoặc các vườn ươm DN để chuyển hóa các ý tưởng đó thành các sản phẩm dịch vụ cụ thể, bán sản phẩm trên thị trường.
Nghiên cứu sản phẩm mới tại một doanh nghiệp nhỏ và vừa lĩnh vực công nghiệp phụ trợ của Đồng Nai
Cần có thêm các “vườn ươm” khởi nghiệp
* Nhưng không chỉ nhà trường mà DN, nhất là những DN lớn cũng phải có trách nhiệm với việc thúc đẩy các ý tưởng khởi nghiệp. Sự phối hợp giữa nhà trường, DN được cụ thể hóa như thế nào?
- Làm sao để tổ chức hệ thống mạng tương tác nhằm gắn kết các đối tác khác trong hệ sinh thái khởi nghiệp ÐMST, hỗ trợ cho phong trào Sinh viên khởi nghiệp thì chúng ta cần rất nhiều yếu tố. Từ nhà tư vấn và những cựu sinh viên đang là những doanh nhân thành đạt; sự hỗ trợ từ Nhà nước thông qua quỹ ươm mầm để biến những ý tưởng thành sản phẩm dịch vụ. Các nhà đầu tư thiên thần đầu tư vào một dự án theo nguyên tắc 6-3-1 (tức là chấp nhận 6 dự án khởi nghiệp thất bại, 3 dự án thành công và 1 DN khởi nghiệp thành công xuất sắc). Nhà đầu tư thiên thần là những doanh nhân thành đạt, các DN lớn.
Trong mục tiêu phát triển DN chúng ta sẽ đi bằng 2 con đường, đó là lập nghiệp bằng con đường kinh doanh (nghĩa là kinh doanh những sản phẩm đã có trên thị trường) và khởi nghiệp ÐMST với đặc trưng là tạo những sản phẩm, dịch vụ mới trên thị trường, thậm chí chưa có nhu cầu, ứng dụng công nghệ để tạo ra sản phẩm. Ðây được gọi là những DN có chất lượng cao. Tỷ lệ DN này tại Việt Nam hiện chỉ khoảng 3%.
* Có một thực tế là tại những địa phương nào xây dựng được các “vườn ươm” khởi nghiệp thì nơi đó gặt hái nhiều thành quả? Ông nhận định gì về vấn đề này?
- Hoạt động khởi nghiệp kinh doanh bắt đầu từ những ý tưởng sáng tạo có tính mới, độc đáo và hữu ích nhưng để biến những ý tưởng sáng tạo này thành hiện thực hay thành những sản phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh cụ thể cần có hoạt động đổi mới để hiện thực hóa ý tưởng. Thật vậy, vai trò của đào tạo chỉ giúp cho sinh viên hình thành những ý tưởng mới và hình thành tư duy kinh doanh, không thể thiếu vai trò của các vườn ươm trong việc hỗ trợ phát triển ý tưởng, hình thành khái niệm sản phẩm/dịch vụ và thử nghiệm trên thị trường trước khi thương mại hóa chúng.
Sở dĩ Hà Nội, Ðà Nẵng, TP.HCM hay Bình Dương đạt được thành công là nhờ họ có các vườn ươm khởi nghiệp. Ðồng Nai là địa phương có rất nhiều tiềm năng trong lĩnh vực này nên cần được phát huy.
Khi xây dựng được các vườn ươm DN thì chúng ta sẽ có cơ hội chứng kiến nhiều DN thế hệ mới được hình thành. Ðịa phương nào có nhiều vườn ươm DN thì chứng tỏ mức độ, sức thu hút của môi trường ở đó rất tốt.
* Xin cảm ơn ông!
Tại Trường đại học Kinh tế TP.HCM, chúng tôi có Viện Đổi mới - sáng tạo với các chức năng như nghiên cứu, kết nối cộng đồng hỗ trợ DN ĐMST, đào tạo - tư vấn, ươm tạo DN… Một trong những chức năng quan trọng nhất của Viện là hướng đến ươm tạo những dự án khởi nghiệp mang tính ĐMST thông qua không gian làm việc chung, kết nối chuyên gia tư vấn, các nhà đầu tư mạo hiểm để góp phần hình thành những DN khởi nghiệp, đặc biệt cho sinh viên và cựu sinh viên.
Văn Gia (thực hiện)
