Những bài học từ lịch sử
Giữ vững lòng dân là giữ vững niềm tin vào Đảng, vào thắng lợi của sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo, giữ vững tinh thần đấu tranh, sự tự tin, ý chí quyết tâm của quần chúng nhân dân trong đấu tranh cách mạng. Xây dựng thế trận lòng dân là tập hợp, quy tụ, sử dụng và phát huy nguồn lực tinh thần trong các tầng lớp nhân dân, bao gồm lòng yêu nước, tinh thần cố kết cộng đồng, lòng tự tôn, tự hào, tinh thần đoàn kết và trách nhiệm của Nhân dân đối với quốc gia dân tộc, ý chí tự lực, tự cường, khát vọng phát triển đất nước, sự tin tưởng tuyệt đối và ủng hộ của Nhân dân đối với vai trò lãnh đạo của Đảng…, tạo nên nền tảng chính trị vững chắc, sức mạnh tổng hợp to lớn, có thể huy động trong chiến tranh giải phóng, trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tiến hành công cuộc đổi mới, hội nhập quốc tế.
Bộ đội Biên phòng tỉnh Lạng Sơn cùng nhân dân tuần tra bảo vệ biên giới (Ảnh: Anh Cao - Báo Điện tử ĐCS Việt Nam)
Từ thực tiễn Đảng lãnh đạo cách mạng, giữ lòng dân, xây dựng “thế trận lòng dân”, có thể đúc kết những bài học quý báu sau đây:
Một là, thực hiện nhất quán, thường xuyên, xuyên suốt tư tưởng “dân là gốc” vừa là nền tảng, vừa là vấn đề cốt lõi trong lãnh đạo giữ vững lòng dân, xây dựng thế trận lòng dân.
Trong quá trình ra đời và lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn quán triệt nghiêm túc và thực hiện thường xuyên, thực chất tư tưởng chỉ đạo “Dân là gốc” mà nội hàm mang giá trị cốt lõi: Cách mạng là sự nghiệp của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân. Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn xác định giữ vững lòng dân, xây dựng thế trận lòng dân, trước hết, phải đánh giá đúng và coi trọng vai trò của quần chúng nhân dân. Nhân dân là nguồn lực to lớn, cơ bản, có ý nghĩa quyết định trong thực hiện sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo; phục vụ Nhân dân là động lực, là sứ mệnh lịch sử và là bổn phận của Đảng. Tư tưởng chỉ đạo “Dân là gốc” được khảm trong các cương lĩnh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, cương lĩnh, tôn chỉ của Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam, định hướng và thể hiện trong mọi hoạt động của các cấp bộ Đảng, chính quyền các cấp, tỏa sáng rạng rỡ trong sự hy sinh, phấn đấu vô bờ bến của các thế hệ đảng viên trên các chặng đường đấu tranh giành độc lập dân tộc, giải phóng thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, trong công cuộc đổi mới đất nước, mở cửa hội nhập quốc tế.
Hai là, bảo đảm và giải quyết hài hòa lợi ích quốc gia - dân tộc và lợi ích Nhân dân là vấn đề mấu chốt trong lãnh đạo giữ vững lòng dân, xây dựng thế trận lòng dân.
Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam 94 năm qua, mọi đường lối, chủ trương, chiến lược, sách lược, mục tiêu lãnh đạo, sự chỉ đạo của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước luôn nhất quán và xử lý mối quan hệ dân tộc và giai cấp linh hoạt và sáng tạo, bảo đảm lợi ích cao nhất của quốc gia - dân tộc, đồng thời, bảo đảm quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của Nhân dân. Lợi ích quốc gia - dân tộc bao gồm những yếu tố cơ bản: độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, hòa bình, ổn định, phát triển và hội nhập quốc tế… là trên hết, trước hết, là điều kiện tiên quyết để bảo đảm quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của Nhân dân. Đồng thời, Đảng và lãnh tụ Hồ Chí Minh trên tinh thần “chân chính” và “thành thật, dân chủ” trong thực hiện mục tiêu “ích nước, lợi dân”, luôn quan tâm chăm lo những lợi ích về vật chất, tinh thần của Nhân dân lao động; tôn trọng và bảo đảm quyền, lợi ích chính đáng, hợp pháp của các tầng lớp nhân dân trên cơ sở điều kiện Việt Nam và hoàn cảnh lịch sử cụ thể; qua đó, tạo động lực phấn đấu và cống hiến của các tầng lớp nhân dân. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, các giai cấp, tầng lớp trong cộng đồng dân tộc Việt Nam đã đoàn kết, nhất trí, thành một khối thống nhất muôn người như một, giành những thắng lợi vĩ đại của cách mạng Việt Nam.
Ba là, khơi dậy và đề cao lòng yêu nước, chủ nghĩa dân tộc chân chính, khát vọng phát triển, đất nước phồn vinh, giàu mạnh có tầm quan trọng đặc biệt trong lãnh đạo giữ vững lòng dân, xây dựng thế trận lòng dân.
Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời là sự kết hợp của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, phong trào công nhân và phong trào yêu nước. Những đảng viên của Đảng trước hết là những người yêu nước nhiệt thành. Chủ nghĩa yêu nước là một đặc trưng hết sức nổi trội ngay từ khi ra đời và trong suốt quá trình Đảng lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Kế thừa chủ nghĩa yêu nước truyền thống, tinh thần cố kết cộng đồng của dân tộc, đứng trên lập trường của giai cấp công nhân, Đảng, Nhà nước ta luôn chú trọng khơi dậy tinh thần yêu nước, chủ nghĩa dân tộc chân chính, trong sáng, lấy đó làm mẫu số chung, làm điểm tương đồng để quy tụ và giữ vững lòng dân, xây dựng thế trận lòng dân, tạo nên sức mạnh dân tộc to lớn, vững chắc.
Trên nền tảng lòng yêu nước và chủ nghĩa dân tộc chân chính được soi rọi dưới ánh sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, dưới sự lãnh đạo của Đảng, các giai cấp, tầng lớp, các giới đồng bào Việt Nam trong nước, ở nước ngoài đã vượt qua những khác biệt, cùng đồng tâm hiệp lực, phát huy ý chí tự lực, tự cường, tạo nên sức mạnh to lớn có ý nghĩa quyết định bảo đảm thắng lợi to lớn, có ý nghĩa lịch sử của cách mạng Việt Nam trong suốt 94 năm qua.
Bốn là, không ngừng tuyên truyền, giác ngộ và tổ chức quần chúng là phương thức rất quan trọng trong lãnh đạo giữ vững lòng dân, xây dựng thế trận lòng dân.
Hiện thực lịch sử cho thấy, sức mạnh lòng dân, thế trận lòng dân chỉ được bảo đảm và phát huy đầy đủ khi Nhân dân được giác ngộ và tổ chức. Trong sách giáo khoa đầu tiên về lãnh đạo “Đường Cách mệnh”, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc viết: “cách mệnh phải giảng giải lý luận và chủ nghĩa cho dân hiểu”, “mục đích có đồng, chí mới đồng; chí có đồng tâm mới đồng; tâm đã đồng, lại phải biết cách làm thì làm mới chóng”2. Thấm nhuần sâu sắc tư tưởng đó, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng luôn đặt công tác tuyên truyền, giác ngộ nhân dân đi trước và thực hiện thường xuyên, liên tục. Nội dung tuyên truyền, giác ngộ nhân dân rất phong phú, song, đều hướng đến nhiệm vụ bao trùm gói gọn trong hai từ “c.m” (cách mệnh) mà Cương lĩnh chính trị đầu tiên đã chỉ ra. Phương thức, phương tiện, kênh tuyên truyền, giác ngộ nhân dân rất đa dạng, song, nổi bật nhất, quan trọng nhất là phát huy vai trò của các cấp bộ Đảng, sự phấn đấu hy sinh, nêu gương của các thế hệ đảng viên.
Cùng với tuyên truyền, giác ngộ, Đảng đã quy tụ tối đa mọi giai cấp, tầng lớp, mọi người Việt Nam yêu nước, không phân biệt giai cấp, dân tộc, tôn giáo, nghề nghiệp, địa vị, giới tính, lứa tuổi; người Việt Nam ở trong nước và người Việt Nam ở nước ngoài... dưới một ngọn cờ, một tổ chức rộng lớn là Mặt trận dân tộc thống nhất.
Năm là, giữ vững và tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định nhất trong giữ vững lòng dân, xây dựng thế trận lòng dân.
Sự lãnh đạo của Đảng là vấn đề có tính nguyên tắc, là nhân tố quyết định thành công trong giữ vững lòng dân, xây dựng thế trận lòng dân, đồng thời, cũng là trách nhiệm của Đảng trong việc giữ vững sự nhất trí, đồng tâm của các tầng lớp nhân dân. Đường lối, chủ trương đúng đắn, sáng tạo của Đảng phụng sự quốc gia - dân tộc, phụng sự Nhân dân, sự kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, sự chỉ đạo tài tình, sự đoàn kết, nhất trí cao độ trong Đảng mà kết quả thực tiễn là những thắng lợi vĩ đại của dân tộc Việt Nam đã không ngừng bồi đắp và củng cố niềm tin của Nhân dân vào Đảng, thúc đẩy cộng đồng dân tộc Việt Nam đồng tâm, hiệp lực với mục tiêu chung, nhiệm vụ chung do Đảng khởi xướng và lãnh đạo.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, hệ thống chính trị, Nhà nước đã phát huy vai trò trong chăm lo, bồi dưỡng sức dân, bảo đảm các quyền lợi hợp pháp, chính đáng của Nhân dân, trong tổ chức, huy động sức dân,… làm gia tăng lòng tin của Nhân dân vào Đảng, Nhà nước và chế độ, tạo điều kiện để Nhân dân thực hiện nghĩa vụ đối với đất nước. Buông lỏng vai trò lãnh đạo, sai lầm trong đường lối, xa rời các nguyên tắc…, sẽ dẫn đến lòng dân ly tán, mất phương hướng, lòng tin bị xói mòn, thế trận lòng dân không thể tồn tại hoặc không thể phát huy.
Vận dụng bài học lịch sử giữ vững lòng dân và xây dựng “thế trận lòng dân” trong thời kỳ mới
Hiện nay và trong thời gian tới, tình hình quốc tế, khu vực đã, đang và sẽ có nhiều thay đổi rất nhanh chóng, phức tạp và khó lường, tác động bất lợi đến độc lập, chủ quyền, sự ổn định và phát triển của mọi quốc gia trên thế giới. Sau 37 năm tiến hành công cuộc đổi mới, Nhân dân ta đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử; “đất nước chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như hiện nay. Bên cạnh đó, đất nước ta “vẫn đứng trước nhiều khó khăn, thách thức và hạn chế”3.
Chiến lược phát triển tổng thể của đất nước trong giai đoạn tới là: đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, phát triển nhanh và bền vững, đặt ra yêu cầu phải gia tăng động lực và nguồn lực phát triển, trong đó, phải đẩy mạnh hội nhập, hợp tác quốc tế, nhưng trước hết và quan trọng nhất là khơi dậy sức mạnh nội sinh của dân tộc, để bảo đảm độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; phát huy ý thức tự lực, tự cường nhằm xây dựng và phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Một trong những vấn đề cơ bản, mang tính quyết định trực tiếp đến thực hiện sự nghiệp trên là phải giữ vững lòng dân, xây dựng, phát triển và phát huy có hiệu quả thế trận lòng dân.
Vận dụng những bài học từ lịch sử, giữ vững lòng dân và xây dựng “thế trận lòng dân” trong thời kỳ mới cần quan tâm thực hiện trên các phương diện sau đây:
Một là, xây dựng sự tin tưởng tuyệt đối của các tầng lớp nhân dân vào công cuộc đổi mới, vào đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; xây dựng tinh thần đoàn kết, đồng thuận, đồng tâm, nhất trí, giúp đỡ lẫn nhau trong thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội mà Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã chỉ ra, xây dựng tinh thần cùng chia sẻ những thành tựu, những khó khăn và khát vọng phát triển đất nước.
Hai là, xây dựng sự đồng tâm, nhất trí và quyết tâm cao độ của các tầng lớp nhân dân trong bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, trong đó, bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ gắn chặt với bảo vệ Đảng, Nhà nước, Nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa. Trước tình hình các thế lực thù địch lợi dụng tình hình diễn biến phức tạp, những hạn chế, sở hở trong quản lý của ta để đẩy mạnh hoạt động "diễn biến hòa bình" để chống phá sự nghiệp đổi mới, nhằm làm ly tán lòng dân, làm mất niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, cộng đồng dân tộc phải chung một ý chí, một quyết tâm bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đảng, Nhà nước, hệ thống chính trị phải khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, lòng tự tôn, tự hào dân tộc chân chính, trong sáng trong Nhân dân; phải tạo mọi điều kiện cho Nhân dân thể hiện, phát huy lòng yêu nước gắn với định hướng tinh thần và hành động yêu nước, bảo đảm kỷ cương.
Ba là, xây dựng sự đồng tâm, nhất trí và sự hưởng ứng mạnh mẽ của các tầng lớp nhân dân trong bảo vệ an ninh và trật tự - an toàn xã hội. Công cuộc đổi mới đặt ra hai yêu cầu, cũng là hai điều kiện cơ bản: ổn định để phát triển, phát triển để ổn định. Giữ vững an ninh, duy trì trật tự, kỷ cương, an toàn xã hội cũng chính là tạo môi trường tốt để thu hút đầu tư, tăng trưởng kinh tế, phát triển văn hóa, xã hội… Để thực hiện thắng lợi sự nghiệp này, Nhân dân, với tư cách và vai trò chủ thể, phải chung sức, chung lòng trong một thế trận chung.
Xây dựng và phát huy sức mạnh của thế trận lòng dân trong thời kỳ mới phải tiến hành thường xuyên và là sự nghiệp chung của hệ thống chính trị và của toàn dân; phải tiến hành đồng bộ nhiệm vụ chính trị trọng tâm cũng là các giải pháp căn bản mà Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã chỉ ra. Trong đó, vấn đề mấu chốt là đẩy mạnh công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và tăng cường và đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, nhất là tiến hành kiên quyết, kiên trì cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực để Đảng xứng đáng và hoàn thành trách nhiệm là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của Nhân dân lao động và của dân tộc. Để giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong xây dựng và phát huy thế trận lòng dân, mỗi cấp bộ, cán bộ, đảng viên phải thực hiện nghiêm túc nghĩa vụ và trách nhiệm của đảng viên, phải phát huy trách nhiệm nêu gương tự giác, phải chú trọng học tập, rèn luyện và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác, gắn bó với thực tiễn, với Nhân dân.
Đồng thời, Đảng phải tập trung lãnh đạo xây dựng, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân, phục vụ Nhân dân, đổi mới mạnh mẽ, thực chất phương pháp và phong cách làm việc theo hướng gần dân, trọng dân, không ngừng củng cố niềm tin trong Nhân dân. Trong hệ giải pháp về xây dựng thế trận lòng dân, cần đặc biệt chú trọng tăng cường công tác chính trị, tư tưởng, đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, tiếp tục đổi mới công tác tuyên truyền, vận động, đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, mở rộng và nâng cao chất lượng giáo dục truyền thống; củng cố các tổ chức và công cụ, phương tiện làm công tác chính trị - tư tưởng.
Chú thích:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng, toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, H. 2007, tập 51, tr. 134.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng, toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, H. 2002, tập 1, tr.23, 18.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H. 2021, tập 1, tr 31.
TRẦN TRỌNG THƠ - Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Phó Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng,
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
